جایزه‌ای برای صدای واژه‌ها

آتوسا رقمی: به نظر تو کلمه‌ها صدا دارند؟ این همان سؤالی است که «مارتین بُیْس» مجسمه‌ساز اسکاتلندی طرح کرده؛ او نام آخرین اثرش را گذاشته: «آیا واژه‌ها صدا دارند»* این همان اثری است که بُیس به‌خاطرش امسال جایزه‌ی «ترنر» را دریافت کرد

ترنر، جایزه‌ای است که از سال ۱۹۸۴ میلادی به‌طور سالانه به یک هنرمند بریتانیایی، اسکاتلندی یا ایرلندی داده می‌شود، هنرمندی که ۵۰ سالش نشده و بهترین اثر هنری سال را به‌وجود آورده است.

«آیا واژه‌ها صدا دارند» یک چیدمان است؛ اثری که از کنار هم چیدن چیزهای مختلف به‌وجود می‌‌آید، فضای خاصی را برای مخاطب به‌وجود می‌آورد و باعث می‌شود بیننده احساس‌های خاصی را تجربه کند. این اثر بُیس نیز فضای غم‌انگیز یک پارک را در یک روز پاییزی مجسم می‌کند.

«آیا واژه‌ها صدا دارند»، برنده‌ی جایزه‌ی ترنر امسال

در این پارک چیزهایی که معمولاً در یک پارک شهری وجود دارد، دیده می‌شود: نیمکت، درخت‌ها و سطل زباله. اما همه‌ی این‌ها با چیزی که در یک پارک معمولی می‌بینیم فرق دارند.

تنه‌ی درخت‌های این پارک، ستون‌های بتنی نمایشگاه هستند و برگ‌هایشان از ورقه‌های آلومینیومی ساخته شده‌اند. این برگ‌ها -که در این اثر از سقف آویزان شده‌اند تا شکل درخت‌ها را به‌وجود بیاورند- به شکل‌های هندسی و گوشه‌دار بریده شده‌اند و به‌رنگ فلز آلومینیوم هستند.

نیمکت هم از فلز ساخته شده و طرحش هم پر از گوشه‌های تیز است؛ طرح سطل زباله هم همین‌طور. همه‌چیز سرد و سخت‌ است، درست مثل زندگی صنعتی شهری.

‌بُیس با ساختن این اثر به‌یاد بیننده‌هایش می‌آورد که در زندگی مدرن، همه‌چیز تحت‌تأثیر ویژگی‌های صنعتی شهری قرار می‌گیرد، حتی فضای طبیعی یک پارک.

در عین‌حال این چیدمان شباهت‌هایی هم به طبیعت دارد. چند منبع‌ نور بالای برگ‌ها کار گذاشته شده‌اند و نورشان از لابه‌لای برگ‌ها به اطراف می‌تابد،‌ مثل نور خورشید.

حتی سطل زباله‌ی این پارک هم پر از گوشه‌های تیز است و صنعتی‌بودن زندگی شهری را به‌یادمان می‌آورد.

این نور و برگ‌ها سایه‌هایی روی دیوار شکل می‌دهند که ما را یاد رقص نور و سایه‌ی برگ‌ها در طبیعت می‌اندازد.

چند سیم نازک هم از سقف پایین آمده‌اند که ورقه‌های آلومینیومی رنگ شده از آن‌ها آویزان است.

این‌ها برگ‌های پاییزی هستند که از درخت‌ها جدا شده و دارند می‌ریزند. این ویژگی‌ها، هرچند از شکل طبیعی همیشگی‌شان فاصله دارند، اما فضای چیدمان بُیس را شاعرانه هم می‌کنند.

در نگاه اول به‌نظر می‌رسد همین شاعرانگی است که باعث شده این اثر غم‌انگیز باشد، اما دلیل اصلی‌اش چیز دیگری است؛ این اثر به‌یادمان می‌آورد آدم‌ها در فضای صنعتی و ماشینی شهری، شاد نیستند.

در جایی که طبیعت نیز ویژگی‌های صنعتی پیدا می‌کند، طبیعت انسان‌ها هم عوض می‌شود و دیگر نمی‌توانند شاد باشند.

اما چرا بُیس نام اثرش را گذاشته «آیا واژه‌ها صدا دارند»؟

همه‌ی اشیای اطراف ما کلمه‌ها را در ذهنمان تداعی می‌کنند، چون هر کدام اسمی دارند و معنایی.

این‌ها برگ‌های پاییزی هستند که دارند می‌ریزند.